Agatha Christie

Agatha Christie, koningin van de misdaad
Wie was Agatha Christie, de vrouw die 'leefde van de misdaad'? De Engelse schrijfster die de beroemde Poirot schiep, en de haast even bekende Miss Marple. De verlegen, teruggetrokken vrouw, die kans zag vijftig jaar in de publiciteit te blijven. De vrouw die in januari van 1976 op 85-jarige leeftijd stierf, en over wier testament de kranten maanden na haar dood nog steeds schreven.
Agatha Christie werd in 1890 in Torquay, een plaats aan de Engelse Zuidkust, geboren als Agatha Mary Clarissa Miller. Haar vader, een Amerikaan, stierf toen ze nog klein was. Ze bleef achter met haar moeder, een broer en een ouder zusje. Over Agatha's jeugd is heel weinig bekend. Toen ze een jaar of zestien was schreef ze waarschijnlijk al verhalen en gedichten. Ze trouwde met Archibald Christie, een Engelse officier.

Toen hij in de eerste wereldoorlog naar het front moest, ging zij als vrijwilligster werken in een apotheek. Daar vond ze de inspiratie voor haar eerste detective De zaak Styles, die in 1920 werd uitgegeven. Er volgden meer boeken en binnen enkele jaren was Agatha Christie een tamelijk bekende auteur. Haar priv�-leven was in die tijd niet erg gelukkig. Haar man bleek haar ontrouw te zijn, wat haar erg aangreep. Dat is waarschijnlijk de oorzaak geweest van het mysterie dat zich in 1926 afspeelde. In december van dat jaar verdween ze spoorloos.

Haar auto en haar bontjas werden gevonden, maar de schrijfster zelf was weg. Honderden politiemensen en vrijwilligers zochten naar haar. Men was bang dat ze zelfmoord gepleegd had. De zaak kreeg enorm veel aandacht in de Engelse kranten. En toen ineens dook ze weer op. In een klein hotelletje, waar ze zich had laten inschrijven onder de naam van haar mans vriendin.

Zelf heeft ze altijd gezegd dat het een kwestie was van geheugenverlies. Er waren echter veel mensen die er een publiciteitstunt in zagen. Agatha Christie heeft nooit herinnerd willen worden aan dit mysterie in haar eigen leven.

In 1928 werd de scheiding tussen haar en kolonel Christie uitgesproken. Haar enige dochter is uit dit eerste huwelijk. Een paar jaar na de scheiding hertrouwde ze met de archeoloog Sir Max Mallowan. De naam Agatha Christie behield ze als schrijversnaam.

Er wordt algemeen aangenomen dat Agatha Christie na Karl Marx de meest vertaalde auteur aller tijden is. Haar boeken werden in meer dan 100 talen vertaald. Men schat dat er nu zo'n 420 miljoen exemplaren van in omloop zijn. In totaal schreef ze 66 detective-romans en 14 korte-verhalenbundels. Al die boeken verschenen in het Nederlands. De uitgever, Luitingh~Sijthoff, heeft berekend dat er meer dan 4 miljoen Nederlandse 'Christies' zijn verschenen. En de belangstelling voor haar detectives groeit nog steeds.

Ook met de toneelstukken die ze schreef brak Agatha Christie records. Haar stuk 'De muizeval' loopt al meer dan 30 jaar in een Londense schouwburg. Op de dag van haar overlijden beleefde het daar zijn 9611-ste voorstelling.

Vijfentwintig jaar lang bedacht Agatha Christie steeds maar weer nieuwe, ingewikkelde of juist bedriegelijk eenvoudige plots. In de meeste boeken worden die ontrafeld door Poirot, Miss Marple of het detective-echtpaar Tommy en Tuppence. Maar soms wijkt Agatha Christie af van haar vaste speurders. In ��n van haar beste boeken blijkt de ik-figuur de moordenaar te zijn, in een ander zijn er maar liefst tien moordenaars. Ze neemt haar lezers mee naar Engelse landhuizen waar niemand ooit behoeft te werken, behalve de butler, de keukenmeid, de kamermeisjes en de tuinlui. Veel van haar boeken spelen in, of vlak na een wereldoorlog.

Sommige boeken zijn ge�nspireerd door de archeologische expedities van haar man, en spelen in het Midden-Oosten. En steeds weer blijkt dat ze niet alleen een goede plot kon verzinnen, maar ook vakkundig een bepaalde sfeer kon tekenen. Haar vakmanschap werd beloond met een ere-doctoraat in de letteren, en in 1971 werd ze bovendien in de adelstand verheven. Maar naast deze 'eer' brachten haar boeken haar voornamelijk enorm veel geld. Ook al, doordat er nogal wat verfilmd werden. De verfilming van Getuige � charge met Marlene Dietrich en Charles Laughton was een kassucces, net als Moord in de Ori�nt Expres (1974) en Moord op de Nijl (1978). In 1981 kwam de verfilming van De spiegel barstte in de bioscopen en in 1988 die van Dood van een huistiran.

In 1960, zegt men, heeft MGM haar 10 miljoen gulden betaald voor de rechten op al haar plots. Vlak voor haar dood schatte men haar maand-inkomen op 85.000 gulden. Maar in 1976 zorgde ze voor nog een mysterie, toen bleek dat haar nalatenschap slechts ongeveer 533.000 gulden was. Natuurlijk, al bij haar leven gaf ze vaak de rechten van een bepaald boek of toneelstuk weg. Maar dan nog lijkt het bedrag onbegrijpelijk laag.

Al in het allereerste boek van Agatha Christie kwam de Belgische detective Hercule Poirot voor. Sinds 1920 is hij voor miljoenen mensen een begrip geworden. Zijn prachtige snor, zijn lakschoenen, zijn overdreven preciesheid en zijn on-Engelse gebrek aan bescheidenheid - dat alles is zijn vele fans dierbaar geworden. Evenals de vaak nogal theatrale manier waarop hij gewend is zijn ontdekkingen te onthullen. Poirot werd bijna net zo populair als zijn beroemde collega Sherlock Holmes. Agatha Christie heeft wel eens gezegd dat Poirot haar een beetje verveelde. Zelf gaf ze de voorkeur aan Miss Jane Marple, de oude dame met het eeuwige breiwerkje, die altijd klaar staat om van iedereen het slechtste te denken.

Tot enkele jaren voor haar dood leverde Agatha Christie elk jaar een nieuw boek bij haar uitgeverij af. Tientallen jaren rekende iedereen in Engeland op een nieuwe 'Christie for Christmas'. De laatste tijd voor haar dood viel het haar moeilijk om steeds weer nieuwe intriges te bedenken.

Dat gaf ze zelf toe. Waarschijnlijk in het de reden geweest dat ze in 1975 toestemming gaf voor de publikatie van een boek dat eigenlijk pas na haar dood had mogen verschijnen: Het doek valt.

Dit boek had ze al in de tweede wereldoorlog geschreven. Het speelt, net als haar eerste boek, op het landgoed Styles. In 1920 begon daar de lange carri�re van Hercule Poirot. In Het doek valt komt er een einde aan: Poirot lost zijn laatste moordzaak op.

Rond 1940 schreef Agatha Christie nog een detective die niet werd uitgegeven, maar in een kluis verdween: een laatste Miss Marple-verhaal. En bij dit boek week ze niet af van de bepaling dat het manuscript pas na haar dood mocht worden vrijgegeven. Een paar maanden na haar dood kwam dit verhaal uit de kluis. En zo lag in het najaar van 1976 de allerlaatste 'nieuwe' Christie in de boekhandel: Moord uit het verleden. Inmiddels zijn echter nog twee nieuwe Christie-boeken verschenen: Zwarte koffie en Zolang het licht is.Onlangs kraakten Britse taalwetenschappers de Christie Code. Conclusie: Christie beschrijft haar personages z� gedetailleerd dat het haar lezers begint te duizelen. 'Ze raken in trance, en worden daar zo gelukkig van dat ze nooit meer iets anders willen dan Christie.' concludeerde een kenner op het gebied van neurolingu�stisch programeren.'